Swali

Je ni halal kipato ninachopata kutokana na uwekezaji katika hati fungani za serikali (Treasury bills or bond) au za mashirika (corporate bond) mfano wa Jasiri Bond ya NMB au kupitia mfuko wa UTT wa hati fungani (Bond Fund).

Jibu

Aina zote za Hati Fungani ulizotaja hapo juu ni makubaliano ya kukopesha inayompa mkopeshaji ziada au riba. Serikali au kampuni zinakopa kwa wananchi hela na kurudisha hela hizo na ziada ambayo Kisharia ni aina moja wapo ya Riba iliyokatazwa.

Hivyo kipato cha ziada kinachotakana na hati hizo sio Halal katika Sheria yetu tukufu ya Kiislam na uwekezaji wake sio Halal.

Tunazishauri mamlaka husika zitumie utaratibu wa Sukuk ambazo kila mwananchi atawekeza na kunufaika na kipato chake bila kufitinishwa na imani ya dini yake. Pia tunawashauri waislam wote wakae mbali na njia hizo za hati fungani ambazo sio halali kwao.

Swali

Je halmashauri au serikali za mitaa, au wizara zinapotoa mikopo ya fedha taslimu kwa watumishi wake kwa ajili ya kununuwa magari, pikipiki, samani na gharama za matengenezo ya magari na pikipiki kwa kumtaka mkopaji kuchangia bima asimilia 1 (protection fund) na kulipa service fee 3% inafaa muislam kuchukuwa mkopo huo?

Jibu

Uislam ni dini inayopenda watu kujiendeleza kiuchumi na kukidhi haja za kimaisha kwa sharti la zingatia kanuni za kimiamala na maadili mema.

Kukopesha ni katika njia za kusaidiana na ni ibadah iliyowekewa kanuni za kisharia. Moja ya kanuni ya msingi ni mkopeshaji asinufaike kutokana na mkopo anaoutoa kutoka kwa mkopeshwaji. Kwa lugha nyingine asidai nyongeza yoyote katika fedha anayokopesha. Sharti la kuweka nyongeza katika mkopo wa fedha taslimu hupelekea kuingia katika aina moja wapo ya miamala ya RIBA. M/Mungu ametangaza vita kwa wanaojihusisha na miamala hiyo. Pili, mkopo huo utolewe kwa madhumuni ya matumizi katika mambo ya maana na kheri. Tatu, mkopo huo uandikwe na pawepo mashahidi juu yake.

Kwa mujibu wa swali ni wazi kuwa mkopo huu ni wa fedha na mtoaji ima atalipa na zaidi (3%) au atakatwa hiyo (3%) katika mkopo anaoomba na kupewa pungufu (97%) na kurejesha kamili (100%). Kufanya hivyo ni kutoza RIBA na ni makosa katika Sharia ya Kiislam hata kama inaitwa service fee au jina jingine lolote. Pili, makato ya bima yaliotajwa hapa yanahitaji ufafanuzi ili kujuwa hukmu yake. Kimsingi, Uislam unao utaratibu wa bima yake inayoitwa Takaful (mashirikiano na kusaidiana) na unazikataa taratibu za bima ya kuuza na kununua (conventional insurance). Hivyo, bima iliyotajwa hapa haipo wazi sana ili kuitolea maelezo sahihi.

Tunaziomba na kuzishauri taasisi zote za serikali kuzingatia kuwa baadhi ya watumishi wake ni Waislam na hela hizi wanazokopesha watumishi zinatokana na baadhi ya wananchi ambao ni Waislam na hivyo wapewe watumishi haki sawa kwa mujibu wa Katiba bila kuwabagua kwa kuweka taratibu za mikopo ambayo inavunja haki yao ya kuabudu na mafundisho mazuri ya dini yao.

Iwapo serikali inataka kupata faida halali au kufidia gharama fulani, Uislam unazo njia na taratibu nzuri za kupata faida halali isiyokuwa riba au njia murua za kugharamia gharama halisi za kukopesha.

Kwa maelezo juu ya taratibu na njia hizo mbadala wa RIBA.

Swali:

Kila baada ya muda fulani mitandao ya simu Tanzania yenye huduma za kuweka na kutuma fedha kama vile Airtel Money, M-Pesa, TigoPesa n.k hutuma meseji inayosema “Umepokea Xxx Tsh kutoka kwa (kampuni ya simu) Gawio La Faida” je ni sahihi mimi kutumia hela hii?

Jawabu:

Tumeshuhudia jambo hili miaka ya hivi karibuni mitandao ya simu yenye huduma ya kifedha kugawa “gawio la faida” kwa wale ambao wanahela katika mitandao hiyo.

Tunavyofahamu kwa mujibu wa Sheria za nchi ya Tanzania ni lazima kwa mitandao hiyo ambayo huwa na hela kadhaa za wateja wao, kuziweka hela hizo benki katika akaunti maalum “Trust Accounts” na benki za kawaida hulipa kiwango fulani cha riba kwenye hela hizo.

Hiyo Riba inayopatikana katika akaunti za mitandao ya simu inagawiwa kwa wale wote walioweka hela zao kila baada ya muda kwa mujibu wa Sheria na hesabu zinazofanyika kila mara.

Kwa ufahamu huu, ni wazi kuwa Riba inayolipwa mitandao ya simu na benki za kawaida ni kipato Haramu kwao na kwetu. Wanaiita gawio la faida lakini hiyo aina moja wapo ya Riba! Kosa letu kwao ni kukubali kwetu kuziwacha hela hizo bila dharura ya Kisharia katika mitandao ya simu huku tukijuwa kuwa hela zetu zinazaa Riba ambayo na sie tunagawiwa sehemu yake. Mola anasema; “.. Saidianeni katika mambo mema na Uchamungu na msisaidiane katika kufanya madhambi na uadui…” (Maida: 02).

Kadhalika, M/Mungu ametangaza vita na kuwalaani wanaojihusisha na miamala ya Riba. Hivyo, ni vyema usitumie wewe binafsi gawio hilo la riba na badala yake zipeleke katika huduma za jamii au kumpa masikini.

Tunazishauri kampuni za simu, kufuata njia zinazokidhi matakwa ya Sheria na Shariah.

Kwa ushauri wa kitaalamu juu ya njia mbadala isiyokuwa na riba wanaweza kuwasiliana nasi kupitia namba; +255788329670

Vikoba

Sisi tupo katika kikundi kinaitwa Vikoba. Tunanunua hisa kwa bei tuliyojiwekea kwa mfano elf 40 kila mwezi. Nikiwa na shida, naenda kukopa hela na kurejesha na ziada ya mkopo niliopewa. Baada ya mwaka, kikoba tunakivunja. Ikiwa niliweka elf 40 kila mwezi kwa mwaka ni sawa na 480,000/-. Kikoba kikivunjwa naweza kulipwa 800,000 au zaidi. Ziada hii inatokana na kikoba kukopesha na kutoza ile ziada kwa kila mkopo. Je kama mwanahisa, ziada hii juu ya mtaji nilioweka ni katika Riba au vipi?

Jawabu

Kwa mujibu wa maalezo ya biashara ya kikoba aina hii ni kuwa wanakopesha hela kwa kutoza ziada ambayo kisharia ni Riba al Qardh (riba ya mkopo). Hivyo, ukiwa ni mwanahisa katika biashara ya namna hii ambayo inakopesha kwa njia za riba au kuuza kitu au kufanya biashara haramu, hupelekea uwekezaji huo kuwa haramu.

Hivyo, unatakiwa kuleta toba na haki yako ni zile hela tu ulizoweka ambazo ni 480,000 na zilizobaki unatakiwa usizitumie kwa ajili yako au wategenezi wako. Wape mafukara na masikini.

Kwa upande mwingine, tunawashauri waislam kuanzisha au kuwa wanahisa wa vikoba vya Kiislam ambavyo havikopeshi kwa riba au kufanya biashara haramu katika Sharia. Tunatoa wito kwa waislam katika mitaa yao na misikiti yao kuwa na vikoba vya Kiislam ili kuwekeza kihalali na kuwezeshana kufanya biashara kwa mikopo ya halali.

Ikiwa mnahitaji msaada wa namna ya kuunda vikoba vya Kiislam, wasiliana nasi kwa namba: +255788329670.

Swali

Moja ya benki maarufu nchini ambayo haina huduma za kifedha za Kiislam imetangaza ufadhili wa masomo kwa wanafunzi kutoka familia masikini. Je inafaa kwa Muislam kuomba ufadhili huo?

JAWABU:

Iwapo ufadhili huo hauna tozo ya maombi, hauna sharti la kufungua akaunti na wao au kufanya kazi kwao baada ya masomo au masharti yanayokwenda kinyume na Shari’ah inafaa kuomba ufadhili huo kutoka katika benki hiyo kwa kuwa kinachotolewa kwa muombaji ni fedha ya msaada au fedha kama zawadi ambayo inafika kwake kwa hukmu ya zawadi au msaada kwa kufaulu kwake na uduni wa hali yake.

Inafahamika katika Shariah kuwa moja ya hukumu ya Kisharia kuhusu chumo la haramu mfano wa Riba ni kuwa mali ya riba ni haramu kwa aliyeichuma na njia ya kujitakasa na pato hilo linapofika mikononi ni kutubia na kutoa pato hilo kuwapa mafakiri na wenye haja katika jamii. Hili ni wajibu kulifanya iwe kwa mtu binafsi au taasisi iliyochuma pato la riba. Utoaji huu haumpi thawabu mtowaji.

Mwisho, mfadhiliwa anausiwa atambue kwa yakini kwamba anayempa msaada huo ni Allah s.w.t na sio benki hiyo. Hivyo, haitokuwa sahihi kwa msaada huo kuipenda au kuitangaza au kufanya kazi au kuweka akaunti yake ktk benki hiyo ya Riba.

Angalizo: Baadhi ya wanachuoni wanaona haifai kuomba msaada huo.

Swali

Mimi nina mashamba ya miti (Mikalatusi) kwa ajili ya kuuza baada ya mavuno (miaka 5 to 10) Vile vile nina miti ya mitiki (Teak trees) kwa ajili ya kuuza baada ya mavuno (15yrs). Je nawajibika kutoa zaka na inakuwaje?

Jawabu

Bidhaa za misitu kama vile miti uliyotaja na miti mingine kama bamboo ambayo hupandwa kwa makusudio ya kuuzwa baada ya mavuno huwajibikiwa kutolewa zaka kama mali ya biashara.
Hivyo, ikiwa imefikia thamani ya nisaab ya gramu 85 za dhahabu na kutimiza mwaka mmoja (hawl) utapaswa kulipa zaka ya kiwango cha 2.5% kwa mwaka wa Kiislam au 2.577% kwa mwaka wa miladia.
Nisaab yake itapatikana baada ya kujumlisha thamani ya miti husika hapo ilipofikia na kutoa madeni unayodaiwa. Ikiwa baki / balansi imefikia nisaab iliyotajwa hapo juu, utawajibika kutoa zaka kila mwaka kwa viwango vilivyotajwa hapo juu.
Ikiwa hauna fedha ya kutolea zaka yake kila mwaka, utaweka hesabu ya kila mwaka na kuja kutoa zaka utakapokuja kuvuna, kuuza na kupata fedha za kutolea zaka yake ya miaka yote. Kwa kuwa miti aina hii inayochukuwa muda mrefu hadi kuvunwa na kuuzwa, na iwapo huna uwezo wa kutoa zaka yake kila mwaka, unashauriwa uusie kulipwa deni hili iwapo utafariki kabla ya kulipa mwenyewe ili kuondosha dhima iliyopo mbele yako.
Hatahivyo, kuna rai ya pili ambayo inasema kuwa nisaab ya miti hii itakuwa thamani ya nisaab ya mazao ambayo ni 653 kilogramu za ngano na kutolewa zaka pale itakapovunwa kwa 10% ikiwa umetumia maji ya mvua au 5% ikiwa imetumia maji ya umwagiliaji au 7.5% ikiwa njia zote mbili zimetumika.

Swali

Nilipokea hela kutoka kwa mteja wangu kwa ajili ya kumuuzia mali yangu ya biashara. Hatahivyo, nilifanya makosa katika biashara kwa kutumia hela hizo na kushindwa kumpa bidhaa na pia nikashindwa kurejesha hela zake kutokana na hali kuwa ngumu. Mteja wangu ameshindwa kuvumilia baada ya kuwa muda mrefu umepita na mie japokuwa ninayo dhamira ya kumlipa lakini hali yangu haijawa nzuri kulipa fedha zote. Amenitaka niwe nalipa laki moja kila mwezi na deni lake lipo pale pale mpaka nitakapomlipa nusu ya fedha zake kwa mara moja. Je hizi laki tano ninazotoa ni riba au sio riba?

Jawabu

Ikiwa mauziano hayakufanyika kwa mteja wako kupata bidhaa, fedha zake zilizoko kwako ni deni ambalo ni wajibu wako kulipa kwa kadri utakavyoweza ikiwa hali yako ni ngumu. Mdaiwa kuchelewesha kulipa deni nje ya makubaliano bila sababu ni dhulma na dhulma ni jambo lililoharamishwa katika Uislam.
Ama ikiwa hali yako ngumu kama ulivyoeleza, Mwenyezi Mungu amemuagiza anayedai kufanya subira mpaka hali ya mdaiwa itakapokuwa imeimarika na kuweza kulipa yote au kwa awamu. Ikiwa mdaiwa aliweka dhamana, mdai anayohaki ya kuuza dhamana hiyo ili kurejesha deni lake. Ikiwa hakuna dhamana na mdaiwa yupo katika hali ngumu, atamsubiria. Subira hii iwe kwa ajili ya Allah na Allah atamlipa kwa kusubiri malipo mazuri.
Mdai atakapodai kupewa fedha fulani iwe laki moja au chochote kile kama cha kumpoza na ikawa malipo hayo hayapunguzi deni na ikawa anatumia fedha hizo kama kipato chake, atakuwa amejihusisha na aina moja wapo ya riba ijulikanayo kama riba katika deni (riba duyun). Hivyo, tunamuusia kumcha Allah na kuchukuwa malipo hayo kama sehemu ya malipo ya deni lake na kulipunguza deni hilo kwa kadri anavyopokea fedha hiyo na asiwe anachukuwa fedha hizo na deni lipo palepale.
Kadhalika, mdaiwa tunakuusia uandike wasia juu ya deni hilo ili lilipwe iwapo hutojaaliwa kulipa katika uhai wako.
Mola awafanyie wepesi wenye madeni kuyalipa na wenye kudai kuwa na subira. Ameen.